منظومه شمسی - تفاوت جو سیارات منظومه شمسی

سیاره‌های درونی و بیرونی منظومه شمسی – تفاوت‌ها و ویژگی‌ها

زحل از خورشید دور است، لذا دمای سطح آن ۱۳۸- درجه سانتی‌گراد است، اما هسته زحل بسیار گرم و دمای آن حدود ۱۱,۷۰۰ درجه سانتی‌گراد، یعنی گرم‌‌تر از سطح خورشید است. این سیاره عمدتا از فلزات سنگین و سنگ آفریده شده و لذا دومین سیاره چگال منظومه شمسی است، یعنی پس از زمین، چگالی ذرات آن از هر سیاره دیگری بیشتر است. سیاره‌های درونی و بیرونی منظومه شمسی: چهار سیاره نزدیک‌تر به خورشید یعنی عطارد، زهره، زمین و مریخ را سیارات درونی منظومه شمسی می‌گویند. باتوجه به همین موضوع می‌توان منظومه شمسی را نیز به دو ناحیه تقسیم کرد: ناحیه درونی منظومه شمسی و ناحیه بیرونی منظومه شمسی (تصویر ۱).

محدوده‌ای از منظومه شمسی را که شامل خورشید، عطارد، زهره، زمین، مریخ و کمربند سیارکی است، ناحیه درونی منظومه شمسی در نظر می‌گیرند. روی سطح مشتری طوفان‌های شدیدی می‌وزد که سرعت برخی از آن‌ها در ناحیه قطبی مشتری حدود ۱۴۵۰ کیلومتر در ساعت برآورده شده است. یکی از این طوفان‌ها در دسامبر ۲۰۱۰ پدید آمد و رفته‌رفته تمام سیاره یعنی محدوده‌ای به‌طول حدود ۳۰۰,۰۰۰ کیلومتر را پوشاند. این سیاره و نیز نپتون چون بسیار از خورشید دور هستند، جو منجمدی دارند که از آب، آمونیاک و بلورهای یخی متان تشکیل شده‌است. یکی از طوفان‌های بزرگ مشتری به‌شکل لکه‌ای بزرگ و سرخ‌رنگ از زمین دیده می‌شود که به آن لکه سرخ بزرگ مشتری می‌گویند.

با این‌که عطارد از زهره به خورشید نزدیک‌تر است اما زهره گرم‌ترین سیاره منظومه شمسی است! جو متراکم زهره که حدود ۹۶. ضمنا همان‌گونه که پیش‌تر نیز اشاره شد، نپتون و زهره در خلاف جهت دیگر سیارات منظومه شمسی دور خورشید در گردش هستند. ۵ درصد دی‌اکسید کربن دارد، گرمای خورشید را بیشتر جذب می‌کند و به‌همین علت دمای سطح سیاره بسیار افزایش می‌یابد. محدوده‌ای از منظومه شمسی را که شامل مشتری، زحل، اورانوس و نپتون است، ناحیه بیرونی منظومه شمسی در نظر می‌گیرند. ضمنا مدار گردش سیارات بیرونی به دور خورشید طولانی تر است و به همین علت، طول هر سال در این سیارات بسیار بیشتر است.

چرا رنگ سیارات متفاوت است؟

نزدیکی عطارد به خورشید باعث می‌شود گرفتن تصاویر واضح و روشن از آن از سیاره زمین تقریباً غیر ممکن باشد، بنابراین تنها عکس‌های مناسب و معقولی که وجود دارد به وسیله فضاپیماهایی مانند مارینر 10 گرفته شده است.  زمان لازم برای یکبار گردش این سیاره به دور خورشید ۲۲۵ روز زمینی می‌باشد این سیاره نزدیک‌ترین سیاره به زمین می‌باشد و بعد از ماه، درخشان‌ترین جرم آسمانی طبیعی است که به هنگام شب از زمین رویت می‌شود. با این وجود، اگر از درون تلسکوپ به این سیارات نگاه نکنید، ظاهر فیزیکی و رنگ سیارات سختی قابل تشخیص است؛ به غیر از مریخ، همسایه فضایی ما که حتی تمدن‌های باستانی نیز به درستی رنگ آن را قرمز ثبت کرده‌اند.

ماموریت‌های فضایی و پیشرفت‌های علمی قرن اخیر، درک ما از سیارات سامانه‌ی خورشیدی را به میزان چشمگیری بهبود بخشیده‌اند، که شامل تمام همسایگان آسمانی ما، از دورترین تا نزدیک‌ترینشان می‌شود. مریخ را با نام (سیاره سرخ) می‌شناسند و به خاطر رنگش در دنیای باستان خدای جنگ خوانده می‌شد؛ نامی که به دلیل رنگ سیاره به آن داده شده، نتیجه‌ی وجود میزان بالای اکسیدآهن در سطح سیاره است. با این وجود، زمانی که از فضا به سیاره نگاه می‌کنید، ابرهای ضخیم و چرخان زرد و سفید را می‌بینید که از اسید سولفوریک ساخته شده‌اند؛ ابرهای سمی و مرگ‌آور که حاصل جو متراکم زهره هستند.

تفاوتی که در ساختار سیاره‌هایی مانند اورانوس و نپتون دیده می‌شود، به سبب عدم حضور هیدروژن فلزی مایع است که در عوض آن یک ساختار متراکم آب مانندی در اطراف هسته وجود دارد. این غول گازی بیشتر از هیدروژن و هلیوم ساخته شده، اما وجود ردپایی از آمونیاک، فسفین، بخار آب و هیدروکربن در جو سیاره باعث شده نا زحل به رنگ متمایز قهوه‌ای و زرد در آید. برای مثال، اورانوس و نپتون در نظر ما آبی به نظر می‌رسند، چرا که گاز متان موجود در جو آنها نور قرمز را جذب می‌کند و باعث می‌شود تنها قادر به بازتابش نور آبی باشند. چهار سیاره‌ی سنگی سامانه‌ی خورشیدی که سطح صخره‌ای جامد دارند، به دلیل وجود عناصری مانند آهن در این سطح، عمدتا به رنگ خاکستری و قهوه ای قرمز دیده می‌شوند.

پرنورترین سیاره منظومه شمسی

اما زمین، نور موردنیاز خودش را از کجا می‌آورد؟ سیاره‌های دیگر منظومه‌‌ی شمسی چطور؟ آیا منظومه‌های دیگر نیز مثل منظومه‌ی شمسی نیاز مبرم به نور دارند؟ برای پاسخ به سؤالات فرعی بالا و سؤال اصلی که درباره نورانی‌ترین سیاره منظومه شمسی است باید کمی از مفاهیم پایه‌ای‌تر شروع کنیم. تا اینجا متوجه شدیم که اجرام نورانی که شب‌ها در آسمان می‌بینیم غالباً ستاره هستند که متعلق به منظومه شمسی نیستند! در واقع ستاره‌هایی که در آسمان شب پیدا می‌شوند، متعلق به کهکشان راه شیری و منظومه‌های دیگر این کهکشان عظیم‌اند. برای مثال، سطح عطارد به‌عنوان نزدیکترین سیاره به خورشید در گرم‌ترین حالت دمایی حدود ۴۲۷ درجه دارد، یا زهره که دومین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی و نزدیکترین سیاره به زمین است، در بیشترین حالت دمایی حدود ۴۶۲ درجه دارد.

حالا وقت آن است که تعریف‌های پایه‌ای و اجرام آسمانی را رها کرده و به دنبال پاسخ سؤال اصلی رفته و بدانیم کدام سیاره‌ها بیشترین نور را منعکس کرده و یا به عبارتی پرنورترین سیاره منظومه شمسی هستند. سیاره زهره خیلی زود توسط بشر کشف شده و همیشه موردتوجه انسان بوده است تا آنجا که به این سیاره‌ی نورانی نام‌های فراوان از جمله ونوس که الهه عشق و زیبایی است و آناهیتا که الهه آب است، داده‌اند. ستاره‌ها معمولاً در شب به شکل نقطه‌ای دیده شده و به دلیل وجود هلیوم و هیدروژن و فعل‌ و انفعالات این عناصر از خود نور تولید کرده و در جهان بی‌کران هستی پخش می‌کنند. سیاره زهره به دلیل شباهت‌های بی‌شمار فیزیکی‌اش به زمین از جمله اندازه، جرم و چگالی و … همیشه به‌عنوان خواهر دوقلوی سیاره زمین شناخته می‌شود.

احتمالاً برایتان سؤال پیش‌آمده که پس ماه چه؟ ماه سیاره است یا ستاره؟ برای جواب دادن به این سؤال باید یک مفهوم دیگر به نام قمر را نیز تعریف کنیم. خورشید به‌عنوان نورانی‌ترین جرم آسمانی در منظومه شمسی، سال‌های سال است که می‌درخشد و روشنایی و گرما را برای سیارات به ارمغان می‌آورد. روشنایی زهره به دلایل گوناگونی وابسته است، اما مهم‌ترین دلیل آن وجود ابرهای غلیظ در اطراف این سیاره و البته نزدیک بودن آن به زمین است. سیاره زمین به‌عنوان سومین سیاره از خورشید سطح مطلوبی از گرما و نور را دریافت کرده که این میزان برای تمام سیاره‌ها مساوی و یکسان نیست. زهره به‌خاطر وجود جو بسیار قوی در اطراف آن، تحت تأثیر اثر گلخانه‌ای قرار گرفته و انرژی گرمایی دریافت شده از خورشید را رها نمی‌کند.

منبع