صحیفه سجادیه - چگونگی دست یابی به کتاب صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه نردبانی برای دستیابی به معارف اهل بیت است

بهمن ماه سال گذشته آیین طرح ملی یزد پایتخت صحیفه سجادیه در تهران آغاز به کار کرد و عبدالهادی فقهی‌زاده معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از صحیفه سجادیه به عنوان سرچشمه بخش بزرگی از فرهنگ ناب دینی در قرائت ائمه اطهار (ع) از اسلام یاد کرد و گفت: در صحیفه سجادیه اخلاق و تهذیب نفس و تربیت جان و عشق به خدا و مومنان و همنوعان جایگاه والا دارد و دریغ است که این کتاب پرگوهر و سراسر نور همچنان ناشناخته بماند و معارف الهی آن مستور باشد. چون نظام خلفت یک نظام احسن است و این خدایی که خلقتش را بر نظام احسن استوار کرده، همه چیز بر سر جایش قرار داده است برهان نظم در جهان وجود دارد و کژی ها و کاستی ها تقصیر ما انسان هاست که سر جای خود نیستیم و نگاهی صحیح به جهان نداریم و امام سجاد (ع) با این کتاب می خواهد دید وسیع و جامع نسبت به هستی به ما بدهد و انسان با صحیفه سجادیه به هستی شناسی قوی دست می یابد.

حضرت امام خمینی (ره) در وصیت نامه سیاسی الهی خود از صحیفه سجادیه به عنوان نمونه کامل قرآن صاعد یاد کرده و افزودند: صحیفه سجادیه از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور اللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می‏ آموزد. حجت الاسلام محمدرضا فوادیان به مناسبت سالروز شهادت امام سجاد (ع) به خبرنگار معارف ایرنا گفت: امام زین  العابدین (ع) بعد از واقعه عاشورا که به امامت رسیدند ۳۴ سال امامت شیعه را عهده‌دار بودند و زمان امامت آن حضرت، دوره فوق العاده سختی برای اهل بیت بود؛ مانند زمان امیرمومنان که ۲۵ سال خانه نشین شدند.

امام سجاد (ع) بسیاری از معارف دینی مانند خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت (ع)، گرامی داشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی، اشارات تاریخی، فضایل و رذایل اخلاقی، آداب دعا، تلاوت قرآن، ذکر، نماز و عبادت را به زبان دعا مطرح کردند.  دعای عاقبت به خیری، دعا در اقرار به گناه، دعا در طلب حاجت ها، دعا در دادخواهی از ستمگران، دعا هنگام بیماری، دعا در طلب بخشش و آمرزش گناهان، دعا در هنگامی که نام شیطان برده می شد، دعا در دفع بلاها و سختی ها و دعا در زمان درخواست باران، دعاهای یازدهم تا نوزدهم صحیفه را تشکیل می دهد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قَالَ: سَمِعْتُهَا عَنِ الشَّیْخِ الصَّدُوقِ، أَبِى مَنْصُورٍ: مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِالْعَزِیزِ الْعُکْبَرِىِّ الْمُعَدِّلِ(رَحِمَهُ اللَّهُ) عَنْ أَبِى الْمُفَضَّلِ: مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُطَّلِبِ الشَّیْبَانِىِّ قَالَ: حَدَّثَنَا الشَّرِیفُ، أَبُو عَبْدِ اللَّهِ: جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِىِّ أَبِى‌طَالِبٍ: قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ بْنِ خَطَّابٍ الزَّیَّاتُ سَنَةَ خَمْسٍ وَسِتِّینَ وَ مِائَتَیْنِ قَالَ: حَدَّثَنِى خَالِى: عَلِىُّ بْنُ النُّعْمَانِ الاَعْلَمُ قَالَ: حَدَّثَنِى عُمَیْرُ بْنُ مُتَوَکِّلٍ الثَّقَفِىُّ الْبَلْخِىُّ عَنْ أَبِیهِ: مُتَوَکِّلِ بْنِ هَارُونَ قَالَ: لَقِیتُ یَحْیَى بْنَ زَیْدِ بْنِ عَلِى(علیه السلام)».

نویسنده معروف و توانا، مرحوم محمدجواد مغنیه در مقدمه شرحى که بر صحیفه سجادیه به نام فى ظلال الصحیفة السجادیة نوشته است تحت عنوان «تدل الصحیفة بذاتها على ذاتها»؛ (صحیفه سجادیه خودش گواه بر خویش است) مى‌نویسد: کسى که سیره امامان از آل رسول: را بررسى کند تصویر کاملى از هدایت و طریق استوار قرآنى را در علوم و رفتار و گفتارشان مى ‌یابد واین همان حقیقتى است که در روایات متعدد رسول گرامى اسلام به آن تصریح شده؛ روایاتى نظیر: «أَهْلُ بَیْتِى أَمَانٌ لاُمَّتِى» ؛ (اهل بیت من امان امت من‌اند)، «عَلِىٌ مَعَ الْحَقِ وَالْحَقُّ مَعَ عَلِى» ؛ (على همواره با حق است وحق همواره با على است) و حدیث ثقلین که اهل بیت عصمت را در کنار قرآن قرار داده و تمسک به آنان را در کنار تمسک به قرآن ذکر مى‌ کند.

در این سند ده نفر مى ‌باشند به ترتیبى که در ذیل مى ‌آید:«حَدَّثَنَا السَّیِّدُ الاْجَلُّ، نَجْمُ الدِّینِ، بَهَاءُ الشَّرَفِ، أَبُو الْحَسَنِ: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِىِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَحْیَى الْعَلَوِى الْحُسَیْنِى ـ رَحِمَهُ اللَّهُ ـ قَالَ: أَخْبَرَنَا الشَّیْخُ السَّعِیدُ، أَبُو عَبْدِ اللَّهِ: مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ شَهْرَیَارَ، الْخَازِنُ لِخِزَانَةِ مَوْلانَا أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ(علیه السلام) فِى شَهْرِ رَبِیعٍ الاَوَّلِ مِنْ سَنَةِ سِتَّ عَشْرَةَ وَخَمْسِمِائَةٍ قِرَاءَةً عَلَیْهِ وَأَنَا أَسْمَعُ.

قدس آنلاین

وَ فِی خِلَالِ ذَلِکَ مَا کَتَبَ لِیَ الْکَاتِبَانِ مِنْ زَکِیِّ الْأَعْمَالِ، مَا لَا قَلْبٌ فَکَّرَ فِیهِ، وَ لَا لِسَانٌ نَطَقَ بِهِ، وَ لَا جَارِحَةٌ تَکَلَّفَتْهُ، بَلْ إِفْضَالًا مِنْکَ عَلَیَّ، وَ إِحْسَاناً مِنْ صَنِیعِکَ إِلَیَّ؛ [۲۸] در خلال ایام بیماری دو فرشته نویسنده اعمال، در پرونده عملم حسناتی بزرگ بنویسند که نه در قلب من خطور کرده و نه زبانم به آن گویا گشته و نه عملی به جوارح و اندام از من صادر شده؛ بلکه به صرف فضل و احسان تو به من باشد. فَإِنَّکَ إِنْ وَکَلْتَنِی إِلَی نَفْسِی عَجَزْتُ عَنْهَا وَ لَمْ أُقِمْ مَا فِیهِ مَصْلَحَتُهَا، وَ إِنْ وَکَلْتَنِی إِلَی خَلْقِکَ تَجَهَّمُونِی، وَ إِنْ أَلْجَأْتَنِی إِلَی قَرَابَتِی حَرَمُونِی، وَ إِنْ أَعْطَوْا أَعْطَوْا قَلِیلًا نَکِداً، وَ مَنُّوا عَلَیَّ طَوِیلًا، وَ ذَمُّوا کَثِیراً؛ [۱۳] اگر مرا به خود واگذاری، از انجام آن کارها ناتوان خواهم شد و به آنچه مصلحتم در آن است، همت نمی‌گمارم.

أَمْ وَقْتُ الْعِلَّةِ الَّتِی مَحَّصْتَنِی بِهَا، وَ النِّعَمِ الَّتِی أَتْحَفْتَنِی بِهَا، تَخْفِیفاً لِمَا ثَقُلَ بِهِ عَلَیَّ ظَهْرِی مِنَ الْخَطِیئَاتِ، وَ تَطْهِیراً لِمَا انْغَمَسْتُ فِیهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ؛ [۱۸] ‌ای خدای من! نمی‌دانم کدام‌یک از این دو حالت به سپاسگزاری تو شایسته‌تر و کدام‌یک از این دو هنگام، برای ستودنت سزاواتر است. اطلاق خطاب‌ها در این فرازها، یعنی حتی افرادی که خدا را در ظاهر نمی‌شناسند، به دلیل فطری بودنِ اعتقاد به خدا، در کارهایی که برایشان بسیار مهم است یا به گرفتاری افتاده‌اند، از درون خدا را می‌خواهند؛ هر چند خدا را کامل نشناسند، اما از درون به کسی که ورای قدرت انسانی و معمولی است، متوسل می‌شوند.

درباره ریشه و معنای «الْخَطِیئَاتِ» آمده است: «اگر انسان از حد صحیح چیزی عبور کند، خطا کرده و جنبه صحیح چیزی را انجام نداده است؛ مانند زناکار که جنبه صحیح ارتباط با نامحرم، یعنی ازدواج را انجام نداده و با عبور از حدود ارتباط با نامحرم، جنبه صحیح این ارتباط را ترک کرده است». امام سجاد(ع) در ادامه فراز پیشین، افزون بر کارکرد پاک‌کنندگی گرفتاری‌ها، از آمادگی انسان‌ها برای توبه به ‌وسیله گرفتاری‌ها سخن به میان آورده است: «وَ تَذْکِیراً لِمَحْوِ الْحَوْبَةِ بِقَدِیمِ النِّعْمَة؛ [۲۶] با مریضی، به درک و دستیابی به توبه آگاهم سازی» ‌. أَنْتَ الْمَدْعُوُّ لِلْمُهِمَّاتِ، وَ أَنْتَ الْمَفْزَعُ فِی الْمُلِمَّاتِ، لَا یَنْدَفِعُ مِنْهَا إِلَّا مَا دَفَعْتَ، وَ لَا یَنْکَشِفُ مِنْهَا إِلَّا مَا کَشَفْتَ؛ [۹] تو آنی که در تمام دشواری‌ها تو را می‌خوانند و در گرفتاری‌ها به تو پناه می‌آورند.

منبع